Variaties

Joop Bluemink

14-07-2005 13:47

Geacht forum!
Variaties, hetzij voor piano of ander solo instrument, of orkest,
heeft mij altijd gefascineerd.
'La Folia de Espana' is door meerdere componisten als variatievorm
gebruikt; het thema is eigenlijk al honderden jaren populair;
Hetzelfde geld voor de 24e (?) caprice voor solo-viool van Paganini.
Volgt een overzicht van componisten die variaties schreven en die
ik op CD heb; natuurlijk is de lijst niet compleet; aanvullingen
en/of commentaar zijn natuurlijk welkom.
Hendrik Andriessen: Variations on a theme of Johann Kuhnau
Variations on a theme of Couperin
Anton Arensky: Variations on a theme of Tchaikovsky.
J.S. Bach: Goldberg Variaties, uiteraard voor clavecimbel geschreven,
maar tegenwoordig veel op piano gespeeld; er zijn arrangementen voor
orkest (film ‘The English Patient’) en andere bezettingen, o.a. van
Shostakovich voor string-trio.
L. v. Beethoven: Eroica Variaties, o.a. verwerkt in 'Creatures of
Prometheus';
Diabelli Variaties.
B. Britten: Young Person's Guide to the Orchestra (Variations and Fuge
on a theme of Purcell - 2 movement from suite Abdelazar).
Alfredo Casella: Paganiniana.
F. Chopin: Variations on ‘La ci darem la Mano’ (Mozart).
Paul Dukas: Variations, interlude et finale sûr un thème de Rameau.
A. Dvorak: Symphonic Variations.
E. Elgar: Enigma Variaties; Op een website las ik dat ‘Rule Brittania’
de meest waarschijnlijke zou zijn, maar ik kies nog steeds voor
'Old Lang Syne'. Wat denkt het forum?
Jean Français: Fantasie over favoriete thema's uit ‘Die Zauberflöte’,
voor Piano en Blazers
Gershwin: Variations on ‘I Got Rhythm’
L.M. Gottschalk: ‘The Union’-Concert Paraphrase on National Airs,
arr. for piano and Orch.; Grand FAntaisie Triomphale sur l'hymne
Nationale Brasélien
C. Ives: Variations on America
F. Liszt: componeerde parafrases en ‘grandes fantaisies’ op
overbekende thema's; of dit zuivere variaties zijn? ik denk
van niet.
C.H.H. Parry: Symphonic Variations
S. Rachmaninov: ‘Rapsody on a theme of P.’ en Variations on a
theme of Corelli (La Folia)
M. Reger: Variations and fuge on a theme of Mozart (KV331, 1e deel)
Hiller Variations
E. Rubbra: Variations & fuge on a theme of Händel; een veel mooier
werk vind ik ‘Improvisations on virginal pieces of Farnaby’.
F. Schmidt: Variationen über ein Husarenlied; mijn favoriet!!
F. Sor: diverse variaties c.q. fantasieen voor gitaar op bekende
thema's
A. Tansman: Variations on a theme of Scriabin, voor gitaar
P. Tchaikovsky: Rococo Variations voor cello en orkest
M. Tippett: Fantasia Concertante on a theme of Corelli
V. Williams: Fantasia on Greensleeves; Fantasia on a theme of
Thomas Tallis
H.V. Lobos was een brasiliaanse componist die J.S. Bach zo vereerde
dat hij in heel veel composities wel een ‘Bachiaanse’ hint gaf.
Vraag: Weet iemand misschien de naam van de componist die de ‘Marsaillaise’
in een sinfonie(?)/werk voor strijkorkest verwerkte? Ik hoorde het lang
geleden op de radio, maar vergat (wel vaker) de componist op te schrijven.
Enfin, genoeg stof tot nadenken.
m.v.g.
Joop Bluemink
Fred

14-07-2005 21:27

Allemachtig…….. .daar boort u even een onderwerp aan heer Bluemink. Ik vermoed dat er geen enkele componist is die gÃƒÂ©ÃƒÂ©n variaties heeft geschreven op een thema van hem/haar zelf of van iemand anders. De vorm staat zo ongeveer voor het ‘ambachtelijk meesterschap’ , een soort proeve van bekwaamheid waarin de componist laat zien wat hij met een thema allemaal kan doen.
Wanneer ik er even (heel kort) mijn gedachten over laat gaan, kun je onderscheiden;
de virtuoze variaties, waarbij het thema redelijk/duidelijk herkenbaar blijft, en de variaties in toenemende mate virtuozer worden (veel variaties op opera-melodieÃƒÂ«n volgen dit model);
en de variatie-vorm waarbij het meer om verwerking gaat van het oosrpronkelijke thema, dit laatste is dan ook in het verloop van het stuk soms nauwelijks nog te herkennen. Een paar voorbeelden, die tot mijn favorieten behoren, op dit moment;
Beethoven, het langzame deel uit de piano-sonate in E op. 109. Wat een thema trouwens…..hoeveel kun je zeggen in een paar maten.
Schumann; Symphonische EtÃƒÂ¼den, op. 13. (geweldig stuk, en vooral de ‘variaties’ die tot de zgn. “Anhang” behoren, ik men vanaf nr 10 en verder)
Brahms; het laatste deel van het klarinet-kwintet; ik meen dat de eerste variatie begint met ÃƒÂ©ÃƒÂ©n enkele cello, je moet er maar opkomen…
Ik zal nog 's op zoek gaan naar meer favorieten.
Wat bedoel je trouwens met ‘de meest waarschijnlijke’ waar je het hebt over Rule Brittania van Elgar ?
De Marseillaise verwerkt in een symfonie weet ik zo gauw niet; wel heeft Schumann ‘m gebruikt/verwerkt in ik meen zijn “Faschingswank aus Wien” , laatste deel. Of is het ’Carnaval' ? (trouwens ook interessant als “variatie-vorm”, of misschien beter; verwerking, van een reeks van vier noten)
Eidur

14-07-2005 23:21

Beste Joop,
Wat betreft het Enigma Van Edward Elgar, zou ik het toch maar houden op “Rule Brittannia” van Thomas Arne. De Nederlandse musicoloog Theo van Houten heeft in het maart-nummer van `Mens en Melodie` uit 1976 alle raadsels die verborgen zitten in de Eigma-variaties zeer overtuigend ontrafeld.
Het hoofdraadsel - wat is het thema - was allang door Elgar zelf op een cryptische wijze uit de doeken gedaan, maar op een wijze die iedereen tot dan toe om de tuin heeft kunnen leiden.
Elgar antwoordde - voor de zoveelste keer gevraagd naar Het Thema - dat “the principal theme never appears”, en “the chief character is never on the stage”.
Met andere woorden, zou je dan denken: er is dus geen thema.
Maar omdat Elgar verzot was op raadsels, moet je deze antwoorden dan ook - zo toont Theo van Houten feilloos aan - inderdaad als een cryptogram lezen en dus niet vertalen als: `het thema verschijnt nooit`, maar als: `het thema “nooit” verschijnt`.
Zing de regel “Britons never never never will be slaves” uit Arne's Rule Brittannia en je hoort in de eerste twee `never's` de grote terts en daarna de kleine terts verschijnen waarmee de Enigma Variaties zo voorzichtig beginnen. Alle variaties zijn van dit thema doortrokken!
Voor al die andere inside-raadsels raad ik je aan om het artikel uit bovengenoemde nummer van Mens en Melodie te lezen. Het is werkelijk verbazingwekkend; zowel van Elgar alswel van van Houten.
Ik neem zonder meer aan dat je niet over dit nummer beschikt, maar probeer te informeren bij uitgeverij Het Spectrum b.v. in Utrecht, Postbus 2073. Misschien kunnen ze je een exemplaar toesturen.
Eidur
Joop Bluemink

16-07-2005 18:17

Hallo Fred (en Eidur)
De opmerking ‘meest waarschijnlijke’ is een citaat van een website, die dus ‘Rule Brittania’ als oplossing prefereert. Eidur geeft dit ook aan in zijn bericht waar Thomas van Houten de Enigma Variaties ook zo heeft ontrafeld. Ik vind ‘Old Lang Syne’ nog steeds een aannemelijke oplossing; mijn mening is gebaseerd op een radioprogramma op de BBC dat ik in 1983 beluisterde - en toevallig ook op K7 heb opgenomen -. Ik werd overtuigd toen op het einde van de uitzending de laatste variatie door het orkest werd gespeeld en tegelijkertijd de piano het ‘Old Lang Syne’ thema speelde. Maar ja, wie ben ik om het niet eens te zijn met Thomas van Houten.
Toen ik mijn lijst nog eens bekeek, had ik ‘Mozartiana’ vergeten, van Tchaikowski.
Ik meen gelezen te hebben dat hij Mozart verafgode. De liefhebber kan o.a. Ave Verum Corpus en ‘Unser dummer PÃƒÂ¶bel meint’ herkennen.
Bedankt voor jullie reactie.
mvg
Joop
Joop Bluemink

16-07-2005 18:21

Hallo Eidur
Veel dank voor je reactie. Ik had wel van Thomas van Houten gehoord en zijn oplossing ‘Rule Brittania’. Ik zal zeker proberen het artikel nog te bemachtigen.
mvg
Joop
Wolferl

16-07-2005 20:54

Dit forum is ….. speakless…..
Joop Bluemink

17-07-2005 19:40

Hallo Wolferl
Zo leren we allemaal wat van elkaar. En dat is goed voor iedereen. Iedere dag er iets bij leren, er over nadenken, en de gedachten op het prikbord zetten.
Wijlen mijn moeder, die vanaf haar 7e jaar volledig doof was, vond dat zij er goed vanaf was gekomen en vond blindheid veel erger. Tja, zij leefde in een wereld van stilte en heeft me helaas nooit tot muziek kunnen aanzetten. Wijlen mijn vader hield wel van opera, maar dat vond ik te ‘zwaar’ om mee te beginnen. Mijn fascinatie voor muziek duurt nu bijna 35 jaar en het zal nog hopelijk lang duren.
Ik mag elke soort horen, maar mijn voorkeur ligt bij de klassieke muziek (uiteraard een erg ruim begrip en begrensing is bijna onmogelijk).
mvg
Joop
Wolferl

17-07-2005 21:33

Euhm…..
Sorry voor je moeder.
Maar Joop, ik twijfel niet aan jou kennis en passie van klassieke muziek.
Maar dit forum is de laaste tijd een beetje……..aan het kelderen….zal vast door het weer komen.
MvG
Melvin
Eidur

18-07-2005 14:15

Beste Joop,
Een beetje laat, misschien (zal wel door het hete weer komen!), maar ik bedacht me net dat `de Marseillaise` door Tjaikovsky is verwerkt in zijn Ouverture 1812. Alleen: dit is niet voor alleen strijkorkest, maar ook nog een hoop (letterlijk) toeters en bellen. Maar wie weet was dit toch wat je bedoelde.
En om toch nog even terug te komen op de Enigma-variaties van Elgar: misschien dat onderstaand citaat van Theo van Houten uit het maart-artikel van Mens & Melodie jouw toch over de streep van Rule Brittannia kan trekken
(het handelt over variatie 9, `Nimrod`; naar mijn smaak een van de mooiste, alleen het eind is wat bombastisch en daardoor langdradig):
“Var. 9: `Nimrod` (Augustus Johannus Jaeger). Jaeger……… was tot zijn dood in 1909 een van Elgars beste vrienden en de grootste voorvechter voor diens muziek. Officieel heet het dat Jaeger de bijnaam `Nimrod` kreeg vanwege zijn naam Jeager, het Duitse woord voor jager (Nimrod is de beroemde bijbelse jager). Mijns insziens had Elgar er ook nog een andere bedoeling mee. Nimrod is n.l. een perfect anagram van `d-minor`. Op het eerste gehoor levert dit niets op, omdat de variatie in Es staat: d kleine terts vinden we echter terug in de klarinetpartij die met ÃƒÂ©ÃƒÂ©n mol genoteerd staat: F-groot of d-klein! In deze klarinetpartij vinden we niet alleen het `never`-thema, maar ook de aanzet van Arne's Rule Brittannia”.
En nu maar hopen dat het wat koeler wordt!
groet,
Eidur
Jesse

19-07-2005 18:57

Joop schreef
Vraag: Weet iemand misschien de naam van de componist die de ‘Marsaillaise’
in een sinfonie(?)/werk voor strijkorkest verwerkte? Ik hoorde het lang
geleden op de radio, maar vergat (wel vaker) de componist op te schrijven.
Heeft Darius Milhaud dit ook niet gedaan in een van zijn werken, dat is nu echt z'on componist die dat zou doen. Zijn muziek zit vaak vol volksmelodien.
Volgens mij heeft hij een o.a. een gedeelte verwerkt in zijn Symphony No. 4 “ComposÃƒÂ©e a l'occasion du Centenaire de la RÃƒÂ©volution de 1848” of in no. 3 “Te Deum” Ik weet het overigens niet zeker, ik zal ze eens luisteren vandaag of morgen.
Veel succes verder met het evt. vinden van je antwoord.

Variaties

Joop Bluemink

Fred

Eidur

Joop Bluemink

Joop Bluemink

Wolferl

Joop Bluemink

Wolferl

Eidur

Jesse